Tekst Litanii         

LITANIA DO MATKI SŁOWA BOŻEGO - KOMENTARZ DO WEZWAŃ
Dziewico w słowa zasłuchana

Dziewico w słowa zasłuchana
- Matko Słowa, módl się za nami!

W naszych rozmyślaniach nad wezwaniem Matka Słowa już niejednokrotnie wracaliśmy do idei słuchania słowa przez Matkę Bożą. W istocie, wezwanie „Dziewico w słowa zasłuchana” nie różni się znacząco na przykład od wezwania „Tyś na słowo ucha nie zakryła”. Dlaczego zatem ta idea znów pojawia się w litanii?

Dzieje się tak dlatego, że tym razem chcemy podkreślić nie osobistą postawę Maryi, ale fakt, że jest ona wzorem słuchania słowa, i ogólnie wzorem relacji z Bogiem dla całego Kościoła. Do tej prawdy odwołuje się papież Paweł VI w posoborowej adhortacji apostolskiej „O należytym kształtowaniu i rozwijaniu kultu Najświętszej Maryi Panny. Marialis cultus”. W trzeciej części dokumentu, zatytułowanym „Maryja jako wzór Kościoła”, czytamy:

Obecnie zaś, idąc za soborową nauką o Maryi i Kościele, chcemy rozważyć szczególny aspekt związków zachodzących pomiędzy Maryją a liturgią, to znaczy, w jaki sposób Maryja stała się wzorem ducha pobożności, w którym Kościół zarówno czci jak i przeżywa Boskie tajemnice. To, że Maryja Dziewica może być wzorem w tej dziedzinie, wynika stąd, że Kościół uważa Ją za najznakomitszy wzór i świadectwo wiary, miłości i doskonałego zjednoczenia z Chrystusem (LG 63), to znaczy z tej wewnętrznej postawy, z jaką Kościół, najbardziej umiłowana oblubienica, mocno złączona ze swym Panem, wzywa Go i przez Niego oddaje cześć Ojcu Przedwiecznemu (SC 7). (Marialis cultus 16)

Następnie papież mówi o aspektach pobożności, w których Najświętsza Maryja Panna staje się wzorem: słuchanie, modlitwa, rodzenie i ofiarowanie. Warto zwrócić uwagę, że na pierwszym miejscu znajduje się aspekt słuchania, bo z niego zaczyna się proces poczęcia się i rozwoju życia Bożego w człowieku.

Naprzód Maryja jest „Dziewicą słuchającą” (Virgo audiens), która z wiarą, przyjęła słowo Boże. Powiadamy: z wiarą, która była dla Niej warunkiem i drogą do Bożego macierzyństwa, ponieważ – jak trafnie mówi św. Augustyn – „Najświętsza Maryja, wierząc, porodziła (Jezusa), którego, wierząc, poczęła” (Mowa 215,4 ). Gdy anioł, kiedy się wahała, rozwiał Jej wątpliwość, Ona pełna wiary i poczynając Chrystusa pierwej w duszy niż w łonie, powiada: „Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa” (Łk 1,38). Z wiarą, która była dla Niej przyczyną szczęścia i która użyczyła Jej pewności, że będzie spełniona obietnica zawarta w słowach: „błogosławiona, któraś uwierzyła w spełnienie tego, co ci powiedziane zostało od Pana” (Łk 1,45); z wiarą – mówimy – z jaką Ona, spełniając główną rolę i będąc szczególnym świadkiem Wcielenia Chrystusa, przechowywała wspomnienie Jego pierwszego dzieciństwa, którego wydarzenia rozważała w swoim sercu. Podobnie czyni Kościół, który – zwłaszcza w świętej liturgii – słucha słowa Bożego i przyjmuje je oraz głosi i czci, a także udziela Chrystusa jako chleba życia (Dei Verbum 21); który ponadto w jego świetle bada, jakie są znaki czasów, i wyjaśnia oraz przeżywa wydarzenia ludzkie. (Marialis cultus, 17)

Ze słuchania rodzą się kolejne aspekty naśladowania Maryi jako wzoru Kościoła. Ponieważ słuchamy, więc dokonują się w nas wielkie dzieła Boże i dlatego możemy – na wzór Maryi – śpiewać nasz hymn uwielbienia, nasz własny „Magnificat”.

I dlatego, że słuchamy, może w nas narodzić się Boże życie. To narodzenie dokonuje się przez chrzest święty, kiedy to rodzimy się „z wody i z Ducha” (J 3,5). O dziwo św. Piotr mówi, że do życia Bożego zostaliśmy powołani dzięki niezniszczalnemu słowu Boga (1P 1,23). Dzieje się tak, że akt chrztu powinien być zawsze poprzedzony aktem wiary. A wiara pochodzi od słuchania słowa (Rz 10,19).

Ostatecznie, dzięki słuchaniu jesteśmy zdolni do miłości ofiarnej. Tylko dzięki słowu Bożemu rozumiemy sens naszych cierpień, czyli naszego krzyża. Właśnie słowo Boże mówi nam, że cierpienia mogą mieć sens, jeżeli połączone są z cierpieniami Chrystusa.

Dariusz Pielak SVD

      Tekst Litanii         

LITANIA DO MATKI SŁOWA BOŻEGO - KOMENTARZ DO WEZWAŃ
Matko uczniów Syna Twojego

Matko uczniów Syna swojego,,
- Matko Słowa, módl się za nami!

„Niewiasto, oto syn Twój”, „Oto Matka twoja”: te krótkie słowa wypowiedziane przez Pana Jezusa z drzewa krzyża (zob. J 19,26-27) pozwalają nam i dzisiaj, po 2000 lat, uważać Maryję za naszą Matkę, za Matkę Kościoła. Dzieje się tak dlatego, że każdy z nas czuje się w pewnym stopniu Janem, uczniem Chrystusa, który ma możliwość wzięcia Maryi „do siebie”, czyli do swojego życia.

Często myśląc o Kościele, mamy na myśli jego widzialne struktury – świątynie, kapłanów, biskupów, papieża. A przecież Kościół składa się ze wszystkich wierzących w Chrystusa. Święty Piotr w swoim liście przypomina chrześcijanom tę ważną prawdę, porównując Kościół, wspólnotę wierzących, do budynku świątynnego: „Wy również, niby żywe kamienie, jesteście budowani jako duchowa świątynia, by stanowić święte kapłaństwo, dla składania duchowych ofiar, przyjemnych Bogu przez Jezusa Chrystusa” (1P 2,5).

Słysząc słowa o „duchowych ofiarach”, myślimy zazwyczaj o działaniach podejmowanych w duchu wiary – modlitwach, walkach z pokusami, postach, pomocy ubogim, itd. Jednakże podstawową „duchową ofiarą” jest słuchanie słowa Bożego i posłuszeństwo temu słowu, bo przecież właśnie ze słuchania słowa rodzi się poprzedzający wszystkie inne działania dar wiary (zob. Rz 10,17).

Uczniami i żywymi kamieniami Bożej świątyni Kościoła stajemy się przez słuchanie słowa Bożego. W tym właśnie sensie należy rozumieć misyjny nakaz Chrystusa. W Ewangelii wg św. Mateusza czytamy: „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody” (Mt 28,19). To były ostatnie słowa skierowane do apostołów. Słowa te można przetłumaczyć również jako „czyńcie uczniami wszystkie narody”. Uczeń słucha nauczyciela i umie zastosować uzyskaną informację w życiu codziennym. My jesteśmy uczniami, jeżeli słuchamy słów Chrystusa i wiernie je zachowujemy.

Wiemy również, że ważną rolę w procesie nauczania odgrywa matka. Najczęściej to właśnie ona uczy dziecko czytania pierwszych liter i składania ich w słowa. Taką właśnie nauczycielką czytania i przyjmowania słów Chrystusowych jest Najświętsza Maryja Panna – Matka, ale również Uczennica swojego Syna. Ten proces dochodzenia do Pisma Świętego przez kontakt z Maryją można zaobserwować na przykład w przypadku ludzi, którzy odwiedzają sanktuaria maryjne. Niekiedy pielgrzymka do Częstochowy czy Medjugorje, lub też pragnienie gorliwego odmawiania różańca prowadzi ludzi do żywego kontaktu ze słowem Bożym. Kolejny raz prawdziwe okazują się słowa Najświętszej Maryi Panny skierowane do sług w Kanie Galilejskiej: „Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie” (J 2,5).

Maryja, Matka Słowa, jest jednak dla nas nie tylko przykładem słuchania słowa, jak uczeń czy uczennica. Proces przyjmowania słowa jest niekiedy porównywany do macierzyństwa. W Biblii bardzo wyraźnie widać to na pewnym negatywnym przykładzie. W Psalmie 7 czytamy: „Oto nieprawy począł nieprawość, brzemienny jest udręką i rodzi podstęp" (w. 15). Gdzieś na początku planów niegodziwca i ich późniejszej realizacji było przyjęcie jakiejś informacji, jakiegoś „słowa”.

Ludzki intelekt, lub w języku biblijnym „serce”, jest polem, na które pada ziarno różnych słów. Mówią nam o tym przypowieści o siewcy i o dobrym i złym zasiewie (Mt 13). Jednakże nasze „serce” może być porównane również do łona, w którym poczyna się nowe życie. W takim duchu mówi o tym św. Jakub: „Ze swej woli zrodził nas przez słowo prawdy, byśmy byli jakby pierwocinami Jego stworzeń” (Jk 1,18) oraz św. Piotr: „Jesteście bowiem ponownie do życia powołani nie z ginącego nasienia, ale z niezniszczalnego, dzięki słowu Boga, które jest żywe i trwa” (1P 1,23).

Maryja, słuchając słowa zwiastowania i przyjmując je, stała się Matką Słowa. Każdy chrześcijanin, przyjmując słowo w swoim sercu, daje możliwość nowemu duchowemu poczęciu nadprzyrodzonego życia wiary. Można powiedzieć, że „rodzi Chrystusa” przez wiarę.

O tym właśnie procesie mówi księga Apokalipsy. „Niewiasta obleczona w słońce”, która „jest brzemienna. I woła cierpiąc bóle i męki rodzenia” (Ap 12,2) to na pierwszym miejscu nie Najświętsza Maryja Panna, ale właśnie Kościół, duchowa Eklezja, która w akcie wiary i wśród prześladowań z powodu słowa, wydaje na świat dojrzały owoc swojej wiary – Chrystusa, widocznego w uczynkach.

W kontekście takiego właśnie duchowego macierzyństwa niezwykłej głębi nabierają słowa Pana Jezusa, które wielu ludziom wydają się trudne do zrozumienia. Chodzi mianowicie o słynną scenę, kiedy to Matka i bracia Jezusa chcieli z Nim rozmawiać. Pan Jezus nie potraktował ich w sposób uprzywilejowany, ale powiedział: „Moją matką i moimi braćmi są ci, którzy słuchają słowa Bożego i wypełniają je” (Łk 8,21). Wielu ludzi dziwi się swojego rodzaju dystansem, jaki Jezus wprowadza przez te słowa w swoje relacje rodzinne. Jednakże słowa te nie przyjmują ujmy Maryi, gdyż Syn Boży narodził się właśnie dlatego, że Jego Najświętsza Matka była wzorem dla tych, którzy „słuchają słowa i wypełniają je”.

Wydaje się, że zamiast zwracać uwagę na pozorną trudność, jaką te słowa Pana Jezusa stwarzają w stosunku do Maryi, powinniśmy raczej zwrócić uwagę na to, co mówią o nas, czyli o tych, którzy nazywają siebie „uczniami Chrystusa”. A mówią one, że przez słuchanie stajemy się braćmi i siostrami naszego Zbawiciela. Ten fragment tekstu jest dla nas dosyć oczywisty.

Należy zwrócić jednak uwagę, że słuchając słowa i wypełniając je stajemy się współuczestnikami macierzyństwa Maryi w stosunku do Boga-Słowa. Taki właśnie wydźwięk mają kazania bożonarodzeniowe. Słyszymy wtedy: „Niech Chrystus narodzi się w Waszych sercach!”. A chodzi tu właśnie o ten proces słuchania, poczęcia, brzemienności i rodzenia – czyli całego procesu od słuchania do wypełnienia.

Niech więc nowe życie, powstałe ze światłości Słowa i Ducha łaski, nieustannie poczyna się w naszych sercach!

Dariusz Pielak SVD

      Tekst Litanii         

LITANIA DO MATKI SŁOWA BOŻEGO - KOMENTARZ DO WEZWAŃ
Tobie, pokornej, Bóg tajemnice swoje odkrył

Tobie, pokornej, Bóg tajemnice swoje odkrył
- Matko Słowa, módl się za nami!

To wezwanie litanii powstało w trosce o wyrażenie ważnych treści zawartych w Pieśni Maryi, czyli w hymnie Magnificat. Z jednej strony Pieśń Maryi wyraża uwielbienie Boga, Jego zbawcze działania w stosunku do Najświętszej Maryi Panny, ale również do całego narodu izraelskiego. Z drugiej strony pojawia się ciekawy wątek rozumienia Bożego działania przez Najświętszą Maryję Pannę.

Jest jeszcze inny klucz do zrozumienia Pieśni Maryi. Znajdujemy go w Ewangelii wg św. Łukasza: „Jezus rozradował się w Duchu Świętym i rzekł: «Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie»”(Łk 10,21).

Jeśli zestawimy ten tekst z Pieśnią Maryi, to zobaczymy, że identyfikuje się ona właśnie ze znaną w historii zbawienia grupą biednych, słabych i odrzuconych przez ludzi, ale umiłowanych przez Boga.

Wybrańcem Boga był słabszy Abel, a nie silny Kain, bezpłodne małżeństwo Abrahama, słabszy Jakub i przedostatni spośród dwunastu braci – Józef. A wśród kobiet warto wspomnieć matkę proroka Samuela – Annę (1 Sm 1-2). Była ona bezpłodna, ale znalazła upodobanie u Boga, bardziej niż druga żona ojca Samuela – Peninna, która z płodnością problemów nie miała. To właśnie Anna wyśpiewała hymn, który jest bardzo podobny do Pieśni Maryi (zob. 1 Sm 2).

Ta sama Boża logika odnosi się do całego narodu Izraela. Księga Powtórzonego Prawa mówi: „Pan wybrał was i znalazł upodobanie w was nie dlatego, że liczebnie przewyższacie wszystkie narody, gdyż ze wszystkich narodów jesteście najmniejszym, lecz ponieważ Pan was umiłował i chce dochować przysięgi danej waszym przodkom” (Pwt 7,7-8).

Kiedy jednak lud dostanie już swoją ziemię i stworzy własne królestwo i nawet osiągnie regionalne sukcesy polityczne i terytorialne, to zakradnie się do serca możnych i słabych niewierność Bogu. To doprowadzi do klęsk i nieszczęść, a w końcu do upadku Izraela, jako niezależnego bytu państwowego. Jednak Izrael nie zaniknie jako nosiciel Bożych obietnic. Zawsze bowiem pozostanie jakaś skromna, często biedna, ale wierna Bogu grupa, którą Biblia nazywa mianem Reszta (por. Iz 6,10).

I to właśnie ta grupa staje się adresatem Bożego objawienia. Ona to umie słyszeć Boży głos i właściwie go interpretować, a przez to staje się również przedmiotem szczególnej Bożej troski i miłości, jak o tym pięknie i z wielką czułością mówi Duch Święty w proroctwie Izajasza:

„Nie bój się, robaczku Jakubie, nieboraku Izraelu! Ja cię wspomagam – wyrocznia Pana – odkupicielem twoim – Święty Izraela” (Iz 41,14).

Ta preferencja Boga nie zmienia się i w Nowym Testamencie. Nie przypadkiem Pan Jezus, kiedy wysyła apostołów na misję przepowiadania królestwa Bożego, pozbawia ich ziemskich zabezpieczeń. Można powiedzieć, że świadomie czyni ich biednymi i skazanymi na cudzą pomoc. „Nie noście z sobą trzosa, ani torby, ani sandałów” (Łk 10,4) – instruuje swoich uczniów, co do materialnego aspektu misji. Ale na tym nie koniec.

Również w sensie intelektualno-duchowym mają stać się ludźmi skazanymi na pomoc z zewnątrz: „nie martwcie się o to, jak ani co macie mówić. W owej bowiem godzinie będzie wam poddane, co macie mówić, gdyż nie wy będziecie mówili, lecz Duch Ojca waszego będzie mówił przez was” (Mt 10, 19-20).

Św. Paweł, pisząc do wspólnoty w Koryncie, próbuje wyjaśnić braciom przyczyny umiłowania przez Boga ludzi, którzy nie polegają na swoich siłach i materialnych środkach, ale na Jego łasce: „Bóg wybrał właśnie to, co głupie w oczach świata, aby zawstydzić mędrców, wybrał to, co niemocne, aby mocnych poniżyć; i to, co nie jest szlachetnie urodzone według świata i wzgardzone, i to, co nie jest, wyróżnił Bóg, by to co jest, unicestwić, tak by się żadne stworzenie nie chełpiło wobec Boga” (1Kor 1,27-29).

Powróćmy teraz do Pieśni Najświętszej Maryi Panny. Widzimy teraz, że duchowość Najświętszej Maryi Panny w doskonały sposób wpisuje się w całą biblijną tradycję. Nie przypadkiem, zatem, Matka Słowa Przedwiecznego i Wcielonego – Jezusa Chrystusa, może być i jest naszą Gwiazdą wiodącą nas po ścieżkach słowa objawionego na kartach Pisma Świętego. A zatem rozmyślanie nad życiem i słowami Maryi w konsekwencji może doprowadzić nas do lepszego zrozumienia słowa Bożego.

To właśnie stąd bierze swoje znaczenie litanijne wezwanie „Królowa proroków”. Maryja jest Prorokinią par excellence, bo umiała ona widzieć działanie Boże przez kotarę pozornie przeczących temu działaniu faktów – uniżenia, słabości, wygnania, a nawet śmierci. Pomódlmy się, abyśmy w chwilach słabości, skruchy, ludzkich ograniczeń, nie przegapili daru objawienia nam sensu słowa Bożego!

Dariusz Pielak SVD

      Tekst Litanii         

LITANIA DO MATKI SŁOWA BOŻEGO - KOMENTARZ DO WEZWAŃ
Z miłością trwająca

Przy Słowie ukrzyżowanym z miłości trwająca,
- Matko Słowa, módl się za nami!

Polski misjonarz zaczynający posługę w jakimś hiszpańskojęzycznym kraju Ameryki Łacińskiej przeżywa zazwyczaj duże zaskoczenie zaraz w pierwszy Wielki Post. To zaskoczenie wywołane jest religijną pieśnią ku czci krzyża świętego „Victoria, tu reinarás”. Skąd bierze się to zaskoczenie? Otóż autorzy tej pieśni zapożyczyli melodię z tradycyjnej polskiej pieśni ludowej „Góralu, czy ci nie żal”. W związku z tym pojawia się dosyć zaskakujący paradoks. W Polsce ta nostalgiczna melodia ma przecież złą famę, jako pieśń kończąca pijackie biesiady. I pojawia się zdziwienie, bo nagle słyszy się tę pieśń nie tylko w liturgii, ale jeszcze i na Wielki Post.

Dlaczego o tym mówię? Otóż w pierwszej zwrotce tej pieśni śpiewa się: „Słowo, do ciebie przybite, umierając nas zbawiło. Z ciebie, o święte drzewo, pochodzi nasze zbawienie”. Bardzo znaczące w tym tekście jest to, że autor pieśni nazywa Chrystusa – Słowem. Określenie Jezusa Chrystusa imieniem „Słowo” jest bardzo związane z momentem Bożego Narodzenia. To wtedy powtarzamy często, że oto „Słowo ciałem się stało”. Ale przecież wcielenie nie odnosi się tylko do betlejemskiej groty i do momentu narodzin, ale do całego życia Jezusa – od poczęcia do śmierci. Chociaż Jezus Chrystus w ciągu całego swojego życia był Słowem Wcielonym, to dosyć rzadko słyszy się to imię w odniesieniu do dorosłego Jezusa Chrystusa.

Zastanówmy się na chwilę nad słowami Jana Ewangelisty: „Słowo ciałem się stało i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę”(J 1,14 – Biblia Tysiąclecia). Do jakiego momentu życia Słowa Wcielonego Jan odnosi słowa „oglądaliśmy Jego chwałę”? Czy tylko do momentu narodzin? W żadnym wypadku! Przecież ta chwała we właściwym tego słowa znaczeniu po raz pierwszy objawiła się w dokonaniu pierwszego cudu – czyli przemiany wody w wino w Kanie Galilejskiej, gdzie „objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie” (J 2,11).

Podejście Jana do tematu „chwały” Chrystusa jest paradoksalne. Chwałą jest dla Jezusa pełnienie woli Ojca. W swojej „Modlitwie arcykapłańskiej” Jezus mówi: „Ja Ciebie otoczyłem chwałą na ziemi przez to, że wypełniłem dzieło, które mi dałeś do wykonania” (J 17,4). To „dzieło”, to oczywiście przede wszystkim objawienie Ojca, zbawcza śmierć na krzyżu i darowanie Ducha. W ten sposób szczytowym momentem działalności Jezusa staje się męka i śmierć. Dlatego też mówi On apostołom: „Syn Człowieczy został teraz otoczony chwałą” (J 13,31). TERAZ, czyli kiedy już zaczęła się GODZINA męki i śmierci.

Na podstawie tych tekstów można powiedzieć, że słowa „oglądaliśmy Jego chwałę” odnoszą się również, a może nawet przede wszystkim do śmierci Słowa Wcielonego na krzyżu. Ukrzyżowanie Słowa – to próba zniszczenia przez ludzi Bożego planu. Przecież Bóg wielokrotnie przemawiał przez proroków, a „w tych ostatecznych czasach przemówił do nas przez Syna” (Hbr 1,2). Ukrzyżowanie Słowa, to próba „zakneblowania Boga”, najwyższy wyraz odrzucenia kontaktu z Bogiem. Ale Jezus przemówił najmocniej swoją milczącą Męką i Śmiercią.

Ukrzyżowane Słowo staje się również znakiem wszelkich prób uciszenia słowa Bożego na przestrzeni wieków: zabijanie proroków i kaznodziejów, mordy na misjonarzach, cenzura, palenie Biblii, zamykanie kościołów i seminariów – całe to prześladowanie Kościoła jest bezpośrednio związane z pragnieniem „zakneblowania Boga” przez ukrzyżowanie – bolesne zniszczenie słowa. U stóp krzyża, na którym dokonywała się ta próba stoi Maryja. Ona otrzymuje polecenie od swojego Syna - „Niewiasto, oto syn Twój” (J 19,26). Maryja w ten sposób staje się duchową Matką Kościoła. Ale ponieważ krzyżowane jest Słowo, więc staje się ona Matką tych, którzy będą kontynuować Jego misję. Maryja stanie się Matką przepowiadających słowo. Ale także Matką prześladowanych, ukrzyżowanych za słowo i Piastunką ukrzyżowanego słowa.

Dariusz Pielak SVD